ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 9 Απριλίου 2000
Μαρία Μαραγκού
Ντόρα Πούλμαν
Στις αρχές της ζωγραφικής που μόλις έχει απελευθερωθεί από τα δεσμά της απόλυτης απεικόνισης, στις αρχές της τέχνης που μπορεί να εκφραστεί με ποικίλα μέσα, φαίνεται άναρχη, αλλά διατηρεί πλήρη ισορροπία στη σχέση φόρμας και χρώματος.
Τι μας λέει το έργο της φωτογραφίας;
Για την ισοδύναμη αξία της ευθείας και της καμπύλης, για την κοιλότητα που φιλοξενεί ή και γεννά το σώμα, για το χώρο μέσα στο χώρο, το σώμα μέσα στο σώμα.
Η Ντόρα Πούλμαν στην τέταρτη ατομική της στην γκαλερί «Μέδουσα» οργανώνει το χώρο του τελάρου της με δυναμικές γραμμές που ορίζουν το σώμα. Μπορεί ωστόσο το περίγραμμα να ελαχιστοποιηθεί ή να μεγενθυνθεί, τουλάχιστον αυτή είναι η εντύπωση που αφήνει η ευέλικτη πλαστικότητά του.
Πού παραπέμπει η ζωγραφική;
Ασφαλώς, σε αρχετυπικά σύμβολα και αρχαϊκές φιγούρες, οικείες στη λανθάνουσα μνήμη.
Οι επιδράσεις ωστόσο της Πούλμαν, στη συγκεκριμένη παρουσία της, έρχονται από τη μεσογειακή περίοδο του Πικάσο και ακόμη περισσότερο από τα επιτύμβια του δασκάλου της, του Γιάννη Μόραλη.
Η επιθυμία βρίσκεται στη φόρμα και το χρώμα που μπορούν να αποτυπωθούν κατευθείαν στον τοίχο και σε άμεση σχέση με το χώμα.
Ένα είδος τοιχογραφίας;
Το πιο πιθανό.
Ακόμη πιθανότερη, η έκφραση της επιθυμίας του καλλιτέχνη να διαπραγματευτεί με τη φύση παίρνοντας σχήματα που η ίδια παράγει.
Επενδυτής – 9 Απριλίου 2000
Βιβή Βασιλοπούλου
Το αίνιγμα του είναι και του φαίνεσθαι
«Αν η τέχνη δεν ήταν μόνο η κυρίως έκφραση προσωπικής οπτικής δεν θα υπήρχε ιστορία της τέχνης», λέει ο Ε. Η. Gombrich, ενώ ο ίδιος είχε ήδη αναρωτηθεί: «Μια τέτοια ποικιλομορφία της καλλιτεχνικής δράσης δεν μας βοηθάει τελικά να εξηγήσουμε και τις περίπλοκες εικόνες πολλών σύγχρονων καλλιτεχνών;»
Οι σκέψεις με αφορμή την έκθεση της Ντόρας Πούλμαν στην ανανεωμένη αίθουσα της «Μέδουσας» (στην οδό Ξενοκράτους μέχρι τις 6 Μαϊου), με μια δουλειά μετέωρη ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι, στην κόψη μιας νοητής ακμής όπου εξυφαίνεται μια εικαστική πραγματικότητα.
Και αν ο αναγνώστης βρίσκει αυτή την πλευρά κάπως αινιγματική, αρκεί μια φωτογραφία για να τον βάλει στον προβληματισμό, και κατ’ επέκταση η ίδια η έκθεση για να τον προτρέψει να ανιχνεύσει τις εικόνες που υποκρύπτονται, ή ακόμα και να σχηματίσει τις δικές του εικόνες πάνω στον προσφερόμενο ιστό.
Αδρό και στέρεο
Εκείνο το οποίο οφείλουμε να καταθέσουμε εδώ είναι ότι πρόκειται για έναν ιστό αδρό και στέρεο, που μπορεί να κρατήσει το ίδιο στέρεες εικόνες και σχήματα, να πλάσει όγκους και σκιές, να συμπτυχθεί στην ουσία, να αναπτυχθεί σε περιεχόμενο. Να αποκλείσει και να συμπεριλάβει.
Να απαντήσει διορατικά στο «αίνιγμα του ύφους» και να υφάνει ένα καινούργιο αίνιγμα, κρυμμένο στην επόμενη εικόνα, προκαλώντας το θεατή σε μια ενορατική συμμετοχική διαδικασία, όπου η ψυχολογία δεν είναι καθόλου άγνωστη παράμετρος.
Άλλωστε σε αυτή την τόσο έντονα μεγαλογράμματη «γραφή» αποτυπώνεται ταυτόχρονα και ένα ισχυρό ψυχογράφημα που απευθύνεται αυτόματα σε εκείνο του θεατή, αφού έχει ήδη απευθυνθεί «εις εαυτό» και στην τέχνη την ίδια.
«Εφόσον η τέχνη συνδέεται με τον ανθρώπινο νου, κάθε επιστημονική μελέτη της τέχνης θα είναι αναπόφευκτα ψυχολογία. Μπορεί βέβαια να είναι και άλλα πράγματα, αλλά ψυχολογία θα είναι οπωσδήποτε», τα λόγια του May J. Friedlander από το «Για την τέχνη και τη γνώση»
Με αφορμή την ίδια έκθεση και άλλες «λέξεις»: «Ήδη η εικονολογία ανιχνεύει την αλληγορική και συμβολική λειτουργία των εικόνων, τη σχέση τους με ό,τι θα μπορούσε να ονομαστεί αόρατος κόσμος των ιδεών» ή η ικανότητα των δημιουργών να παράγουν με φόρμες, γραμμές, σκιές ή χρώματα αυτά τα γεμάτα μυστήριο φαντάσματα της πραγματικότητας που καλούμε «εικόνες».
Ως «άμορφος και άπειρος όγκος» κατέχων «ιδίαν θέσιν εν τω χώρω», «πεπερασμένος και περιορισμένος».
ΤΟ ΒΗΜΑ – Τρίτη 4 Απριλίου 2000
Κάτια Αφραρά
Η περιπέτεια του φωτός και της σκιάς
Στη νέα δουλειά της Ντόρας Πούλμαν που παρουσιάζεται στην αίθουσα τέχνης «Μέδουσα», η φόρμα αναζητείται μέσα από τις αλλεπάλληλες μεταπλάσεις του φωτός και της σκιάς. «Η ζωγράφος» σύμφωνα με την τεχνοκριτικό Αθηνά Σχινά «αποτυπώνει διαδικασίες μεταπλάσεων στα έργα της. Η εικόνα μετατρέπεται σε μια διαδρομή υπαινιγμών. Μια πορεία διασυνδέσεων δομών και επιφανειών, απ’ όσα αφήνει το φως να φανούν κι όσα εγκυμονεί, μεταμορφώνει ή ανατρέπει το σκοτάδι». «Ακόμη και στις προηγούμενες δουλειές μου, όπου τα χρώματα ήταν πιο σκούρα, «έβγαινε» πάντα μια φωτεινότητα. Τώρα το φως δημιουργείται από ένα ανοιχτό υποκίτρινο, ενώ η σκιά υποδηλώνεται με το μαύρο κάρβουνο», εξηγεί στο «Βήμα» η καλλιτέχνης.
Όντας ανεικονική, η ζωγραφική της Ντόρας Πούλμαν «ολοκληρώνεται» με την ενεργοποίηση του θεατή. «Η ύλη «απεικονίζεται» μέσα από το συναίσθημα που προκαλεί. Για τον λόγο αυτό αποφεύγω τους τίτλους στα έργα μου – θεωρώ ότι δυσχεραίνουν την επικοινωνία του θεατή με τη δουλειά μου» εξηγεί και αναφέρεται σε έννοιες «κλειδιά» για το έργο της που «ανοίγουν» τον δρόμο για την κατανόηση της ελλειπτικά αφαιρετικής «αφήγησης» της: τη σύνθεση, την αρμονία, την αισθητική. Έχοντας σπουδάσει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο στη ζωγραφική τον Γιάννη Μόραλη και στη σκηνογραφία τον Βασίλη Βασιλειάδη, η ζωγράφος αναγνωρίζει την επίδραση που άσκησαν αμφότεροι στη ζωγραφική της. «Η επιρροή του Μόραλη ήταν μεγάλη στη γκάμα της χρωματικής, στο ψάξιμο της φόρμας, στην ισορροπία της σύνθεσης, στις προετοιμασίες που γίνονται κάτω από τα χρώματα και που έχουν μια χροιά βυζαντινή… Από την άλλη η σκηνογραφία με ενδιέφερε πάντα αν και δεν ασχολήθηκα ποτέ επαγγελματικά με το θέατρο», σχολιάζει η ζωγράφος η παρουσία της οποίας είναι αρκετά πυκνή τα τελευταία χρόνια – πρόκειται για την τρίτη ατομική της έκθεση μετά το 1994 – αλλά με ένα «κενό» δεκατριών χρόνων που ακολούθησε την πρώτη της εμφάνιση στον εικαστικό χώρο στις αρχές της δεκαετίας του ’80. «Είχα ανάγκη αυτή την απουσία – η διαδικασία ωρίμανσης είναι απαραίτητη για τη δημιουργία. Στο διάστημα αυτό έφθασα στη συνειδητοποίηση διαφόρων πραγμάτων. όπως η ανάγκη της εσωτερικότητας. Μια ανάγκη ιδιαίτερα έντονη με τόσες εικόνες που υπάρχουν γύρω μας».
Αθηνά Σχινά
ΜΕΔΟΥΣΑ ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ
Ανάμεσα στα νοούμενα και στα ορατά, στις υποθήκες του παρελθόντος και στις προσδοκίες του μέλλοντος, ανάμεσα στην διαρκώς μετασχηματιζόμενη ενδοχώρα των εικόνων του ατομικού υποσυνειδήτου και στα εξωτερικά φαινόμενα που διαρκώς αλλάζουν, αναπτύσσεται μια σειρά δυνητικών αλληλουχιών που αφαιρετικά διαπλέκονται σαν ένα είδος συνδετικού ιστού. Κι αυτός όμως ακόμη ο συνδετικός ιστός του σώματος ύλης και γραφής μιας παριστανόμενης θέασης, δεν χαρακτηρίζεται από καμμιά σταθερότητα, αφ ης στιγμής ό,τι αντιλαμβανόμαστε πως βλέπουμε, υπόκειται στους νόμους της σχετικότητας. Ποιές παράμετροι, επομένως, ορίζουν τους υπαινιγμούς επικράτειας της "εικόνας" και ποιές από τις τροπές των μορφωμάτων της φανερώνουν ή παρασιωπούν την αναγκαιότητα της παρουσίας της, όταν την επικαλείται, για την διαπραγμάτευσή του, ο δημιουργός; Η Ντόρα Πούλμαν δεν διαπραγματεύεται εικόνες που σχετίζονται με την αναπαράσταση. Μέσα από μια διαδικασία συναιρετικών αφαιρέσεων, η ζωγράφος διατυπώνει, στα εικαστικά της έργα, τον εξπρεσσιονιστικό δυναμισμό των δονήσεων μιας πολυσυλλεκτικής πραγματικότητας. Της πραγματικότητας που καθίσταται πειστική, γιατί δεν εμφανίζει τις συμβάσεις της πρόδηλης αναγνώρισής της. Την θέση τους, οι συμβάσεις αυτές, έχουν παραχωρήσει στις υποκείμενες λειτουργίες και νομοτέλειες, στις αναμοχλεύσεις κι αμφισημίες, στα διφορούμενα και στις ανατροπές των κατοχυρώσεων του ορατού. Οι μεταλλαγές της ύλης σε ενέργεια και αντιστρόφως, οι μεταβάσεις των οργανικών μορφών σε ανόργανες, τα μυστήρια επίσης που προκαλούν την ζωή και οι διεργασίες του θανάτου που οδηγούν την φύση στην αναδημιουργία, αντιστοιχούν με τις χημείες της μνήμης, των αισθήσεων και των εντυπώσεων. Ασυνείδητο, συνειρμοί και αρχέτυπα δεν απέχουν από την δομοσυστατική διαμόρφωση της παριστανόμενης εικόνας, που ταυτίζεται με μια ρευστή κατάσταση, όπως ρευστές είναι οι ισορροπίες του φωτός και της σκιάς, των εντάσεων και των υφέσεών τους στον χωροχρόνο κι ανάλογα με την θέση που κατέχει η οmική προσλαμβάνουσα του θεατή. Η Ντόρα Πούλμαν εκλαμβάνει το φως, μέσα από την φυσική του διάσταση, ως συχνότητα και ταλάντωση. Τόσο το φως, όσο και τα χρώματα με τις τονικές τους διαρρυθμίσεις (όταν και όπως τις χρησιμοποιεί), αλλά και το σκοτάδι με τις δικές του διαβαθμίσεις, μετατρέπονται σε όργανα ανίχνευσης κι αναζήτησης. Η ζωγράφος αποτυπώνει διαδικασίες μεταπλάσεων στα έργα της. Η εικόνα μετατρέπεται σε μια διαδρομή υπαινιγμών. Μια πορεία διασυνδέσεων δομών και επιφανειών, απ' όσα αφήνει το φως να φανούν, κι όσα εγκυμονεί, μεταμορφώνει ή ανατρέπει το σκοτάδι. Η γραφή αποκαλύπτει ενδεχόμενα από τις μεταισθήσεις των εικόνων της ζωής, μέσα από μια συντελούμενη δραματουργία εναλλακτικών επεισοδίων της "θέασης" ή των υποθέσεων που κρύβονται στα ύφαλά της. Η σύνθετη πραγματικότητα οικοδομείται στο πεδίο σύνταξης των προβαλλόμενων προτάσεων του πιθανού και ανάμεσα στις στίξεις της γραμματικής του. Τα έργα της Ντόρας Πούλμαν απεικονίζουν παλμογραφικές δονήσεις που παρουσιάζονται ως αινίγματα ανάμεσα στην φαινομενολογία και στην οντολογία των καταθέσεων της ύπαρξης. Περισσότερο απεικονίζουν τον τρόπο της σκέψης και της αίσθησης, την γλώσσα των αρθρώσεων που καλλιεργεί η πραγματικότητα, ο μύθος και η φαντασία, μέσα από τις ρηματικές τους δρώσες ενέργειες, οι οποίες δεν γνωρίζουν περιορισμούς. Ο θεατής αφορμάται από το νήμα γραφής αυτών των εναισθητικών τοπίων της όρασης, προκειμένου να ταξιδέψει, δραπετεύοντας από την λογική προς την ουτοπία της αλήθειας. Μιας αλήθειας που υπερβαίνει τους εφιάλτες και τα όνειρα, γιατί η πηγή της βρίσκεται στην ίδια την περιπέτεια της διαδρομής που γεννά και συντηρεί την απέραντη γεωγραφία του εσωτερικού μας κόσμου.
