ΒΗΜΑ
4 Φεβρουαρίου 1990
Σάντρα Μπακογιαννοπούλου
Μιλάει αργά και χαμηλότονα και σε κοιτάζει μέσα από χοντρούς μυωπικούς φακούς. Σε πρώτη εντύπωση δείχνει κυνικός και αποστασιοποιημένος, γρήγορα όμως ανακαλύπτει κανείς ένα παιχνιδιάρικο βλέμμα πίσω από τους φακούς και μια ευαισθησία απέναντι στα τραύματα της ζωής τέτοια ώστε να μην αντέχει τα έργα του που του ξυπνούν επώδυνες μνήμες.
«Είμαι σαν τον Κρόνο που τρωει τα παιδιά του», ομολογεί», ομολογεί. Για να μην αναφερθεί κανείς στις κρυφές πλευρές του, όπως το ότι έχει χρηματοδοτήσει πλήρως τη δενδροφύτευση μεγάλης έκτασης στο Γεροβουνό Αττικής ή ότι θα προσφέρει τα έσοδα της πώλησης ενός έργου του στην κυρία Μαρίνα Διζη και στο κόμμα που εκείνη εκπροσωπεί? Ο λόγος για τον γλύπτη Τάκι, έναν από τους πλέον διακεκριμένους Έλληνες της διασποράς, του μόνου που έχει τιμηθεί με το «Μεγάλο Βραβείο Γλυπτικής» της Γαλλίας δια χειρός Φρανσουά Μιτεράν και που είδε τα περίφημα «σινιάλα» του να κοσμούν την πλατεία της Ντεφάνς στο Παρίσι. Η πλατεία αυτή είναι ο μεγαλύτερος σε τετραγωνικά μέτρα υπαίθριος χώρος που έχει διατεθεί σε γλύπτη στην Ευρώπη.
Ο Τάκις, όμως δεν έχει μάθει να επαναπαύεται στις δάφνες του. Συνεχώς πειραματιζόμενος, θα παρουσιάσει από την Πέμπτη, 15 Φεβρουαρίου στην αίθουσα τέχνης «Μέδουσα» κάτι εντελώς καινούργιο: μαγνητικά λουλούδια – ενώ κοσμήματά του σε χρυσό 22 καρατίων θα εκτεθούν από τις 28 Φεβρουαρίου στην γκαλερί «Έκφραση». Παράλληλα ετοιμάζει μια περφόρμανς, σε συνδυασμό με βίντεο-αρτ, με θέμα την αιγυπτιακή θεά Ίσιδα, που θα παρουσιαστεί στη μεγάλη αίθουσα του Μπομπούρ, στο Παρίσι.
«Το σύνθημά μου είναι: Δώστε την ψήφο σας στους οικολόγους και στα μικρά κόμματα?», αναφωνεί. «Η έκθεσή μου αυτή των λουλουδιών εμπεριέχει ένα πολιτικό σύνθημα. Είναι η προσωπική μου συνεισφορά στους οικολόγους, που εμφανίζονται για πρώτη φορά ως δύναμη πολιτική στη Βουλή. Σκοπεύω, λοιπόν, να διοργανώσω έναν μικρό πλειστηριασμό στην γκαλερί, όπου θα δημοπρατηθεί ένα από τα γλυπτά μου και τα έσοδα της πώλησης θα δοθούν όλα στους οικολόγους», λεει προς «Το Βήμα» ο Τάκις. Η αλήθεια, βέβαια, είναι πιο σύνθετη. Ο «διεθνής» γλύπτης δημιούργησε τα πρώτα του λουλούδια το 1957, σε μικρό μέγεθος και τα παρουσίασε στο Λονδίνο. Ακολούθησε μια δεύτερη σειρά λουλουδιών το διάστημα 1974-1976 και τώρα ακολουθεί η Τρίτη σειρά, που είναι η πρώτη με μαγνήτη.
«Μέχρι σήμερα είχα αποφύγει να βάλω το μαγνητικό στοιχείο στο λουλούδι. Τα αγαπώ πολύ όμως κι έτσι έφτιαξα λουλούδια για να τα έχω γύρω μου και όχι για να τα εκθέσω. Με τον μαγνήτη μέσα τους, τα θεωρώ πολύ πιο εξελιγμένα και ολοκληρωμένα, είναι μια τελείως καινούργια δουλειά», εξηγεί ο Τάκις.
Τα μαγνητικά αυτά λουλούδια που θα εκτεθούν στην γκαλερί «Μέδουσα» είναι οκτώ γλυπτά μεγάλων διαστάσεων από μπρούντζο ή σίδηρο, χωρίς κίνηση και ήχο. Ως ηχητική επένδυση θα χρησιμοποιηθεί ένα παλιότερο «μουσικό» γλυπτό του Τάκι.
Δυναμικά γλυπτά με μαγνητική ενέργεια «που συνδέονται με το υπερπέραν», τα λουλούδια αυτά μοιάζουν να έχουν βγει από ταινία επιστημονικής φαντασίας?
Και τα γλυπτά του ακόμη δείχνουν να κινούνται από την ίδια ελκτική δύναμη που διέπει το κοσμικό σύμπαν, αλλά και το έργο του καλλιτέχνη: το μαγνητισμό.
Οι μικρές μεταλλικές σφαίρες – τυπικά σύμβολα του Τάκι – που θα παρουσιασθούν στην αίθουσα τέχνης «Έκφραση» έλκονται από τους μαγνήτες πάνω στον χρυσό και κινούνται ανάλογα με τη μαγνητική ροή, μεταβάλλοντας συνεχώς το τελικό σχήμα του γλυπτού.
Τα μαγνητικά έργα του Τάκι, με τη μορφή λουλουδιού ή κοσμήματος, βεβαιώνουν ότι τίποτα δεν είναι στατικό στην Τέχνη όπως στατικός δεν παραμένει ούτε ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Αυτή την εποχή γράφει μια μελέτη με αντικείμενο την «Αρχαία Ελλάδα και την ψυχανάλυση», ταυτοχρόνως στα γαλλικά, αγγλικά και ελληνικά, απ’ όπου του ήλθε η έμπνευση για μια περφόρμανς με ηρωίδα την Ίσιδα.
«Ξεκίνησα να κάνω μια έρευνα με θέμα τον ερωτισμό στην Αρχαία Ελλάδα και κατέληξα στον Πλάτωνα και στη Αίγυπτο. Ο Πλάτωνας για την ακρίβεια, με οδήγησε στην Αίγυπτο, για την οποία μιλάει με μεγάλο θαυμασμό. Φτάνοντας εκεί, άρχισε να μελετώ τις αρχαίες αιγυπτιακές θρησκείες κι αμέσως γοητεύτηκα από την Ίσιδα. Η Ίσις είναι, φαίνεται, η θεά των θεών: θεά του έρωτα, ευφυέστατη, μεταμορφωνόταν σε λιοντάρι, γύπα και άλλα ζώα, ενώ κατόρθωσε να πάρει το όνομα του πατέρα της με μεγάλη πονηριά και επιβλήθηκε στους άλλους θεούς. Ακόμη και τον 18ο αιώνα μ.χ. οι Αιγύπτιοι έφτιαξαν ναό στο Παρίσι πρ5ος τιμήν της? Αυτό συνέβη λίγο μετά τη Γαλλική Επανάσταση, όταν η χριστιανική θρησκεία είχα χάσει τη δύναμή της», εξηγεί. «Κανένας συγγραφέας όμως δεν είχε γράψει κάποιο έργο αφιερωμένο σ’ αυτή. Ενώ “φλέρταρα” με την ιδέα να γράψω έναν χορόδραμα με ηρωίδα την Ίσιδα, έτυχε να γνωρίσω σ’ ένα καφενείο στην Αίγυπτο μια πανέμορφη νεαρή χορεύτρια, την Άγκη Μακρή. Μου φάνηκε η ιδανική ερμηνεύτρια για την Ίσιδα μιας και, για μεγάλη μου τύχη, η Άγκη ήταν ήδη μυημένη στα αιγυπτιακά μυστήρια?»
Το πρώτο μέρος του χοροδράματος θα μαγνητοσκοπηθεί στο Κέντρο για Τέχνες και Επιστήμες, που έχει ιδρύσει ο Τάκις εδώ και δύο χρόνια στο Γεροβουνό Αττικής. Σ’ ένα πολύ μοντέρνο ντεκόρ θα λάβει χώρα η κηδεία της Ίσιδος μέσα σε μια σαρκοφάγο. Με τη συνοδεία μουσικής, που θα συνθέσουν ειδικά για την παράσταση ο Τάκις και η χορεύτρια, και με ντεκόρ κοσμήματα του Τάκι, νέες κοπέλες κλαίουσες θα σχίζουν τα ρούχα τους και θα ξεστηθώνονται, όπως θρηνούν στις κηδείες στην Αίγυπτο. Αίφνης, η Ίσις ξυπνά και αποκαλύπτεται από τη σαρκοφάγο σαν ένας θηλυκός Δράκουλας ή σαν νυχτερίδα, μ΄ ένα αιγυπτιακό καπέλο και βαμμένα στραβά τα χείλη της, και χορεύει ημίγυμνη. Από ‘ κει η Ίσις θα ταξιδέψει στο Κάιρο, όπου θα ξυπνήσει δίπλα στις μούμιες, «με τους αιώνιους βασιλείς» κι από το Κάιρο το χορόδραμα θα μεταφερθεί στο Λούξορ. Μπροστά στην υπέροχη λίμνη, στον ναό της Άθωρ, η Ίσις παρουσιάζεται ημίγυμνη, με το ένα στήθος έξω, και καταριέται τους χριστιανούς, που κατέστρεψαν τους ναούς της. Μιλώντας για το παρελθόν, αναρωτιέται εάν η χριστιανική θρησκεία είχε το δικαίωμα να προκαλέσει τόσους βανδαλισμούς στους ναούς των άλλων θρησκειών. Στην Αίγυπτο, τον ρόλο της Ίσιδος θα ερμηνεύσει κατά πάσα πιθανότητα η Αντιγόνη Αμανίτου.
Όλη αυτή η περιπλάνηση της θεάς του έρωτα θα γυριστεί σε βίντεο και θα ακολουθήσει μια ζωντανή περφόρμανς, σε συνδυασμό με βίντεο-αρτ, στο Παρίσι, στη μεγάλη αίθουσα του Μπομπούρ. Στην Ελλάδα, παραμένει άγνωστο εάν θα παρουσιαστεί ποτέ το θέαμα «Ίσις», καθώς ο Τάκις φοβάται ότι θα σοκάρει ως θέαμα και ως περιεχόμενο.
Στην Μπιενάλε Βενετίας, εν τούτοις, δεν θα πάει. Παρά το γεγονός ότι ανακοινώθηκε επίσημα η συμμετοχή του για την Μπιεννάλε του ’91, ο Τάκις δεν δέχθηκε να συμμετάσχει. Ας ελπίσουμε ότι θα αλλάξει γνώμη?
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
6 Μαρτίου 1990
Μαρία Μαραγκού
Η χρήση των άχρηστων
Στον διάλογο του καλλιτέχνη με το αντικείμενο απόρριμμα, το object trouve παραπέμπουν δύο εκθέσεις των ημερών. Του Τάκη (Βασιλάκη) στην γκαλερί «Μέδουσα» και του Βασίλη Σκυλάκου στον «Δεσμό».
Το αντικείμενο – υλικό αποτελεί ωστόσο μια συνδετική αιχμή και μόνο στη δουλειά των δύο καλλιτεχνών, οι οποίοι κατά τα άλλα διαχειρίζονται με εντελώς διαφορετικό τρόπο την αναζητηθείσα «σαβούρα».
Ο γλύπτης Τάκις μετά τα σινιάλα και άλλα υπερκόσμια και κοσμικά – συμπαντικά σιδερένια έργα – σύμβολα, που έναν αριθμό τους θα βλέπουμε πάντα στο έξοχο περιβάλλον που ο ίδιος «έστησε» στη νεοδομηθείσα Ντεφάνς, επιστρέφει στα πάτρια με την έκθεση “Μαγνητικά Λουλούδια”.
Πρόκειται για γλυπτά,, ψηλόλιγνα ή «κακτοειδή» στο σχήμα τους, γεωμετρημένα και αδρά σιδηρικά με επιθετικά «άνθη» εξαιτίας του μεγαλύτερου μεγέθους τους, σε σχέση πάντα με τις φόρμες που δημιουργούσε ο Τάκις. Η σύνθεση χρησιμοποιεί ως υλικό πρώτο το μεταβιομηχανικό απόρριμμα δηλαδή το τεχνολογικό, για να αναπτύξει το σώμα του λουλουδιού – γρανάζι, ραντάρ, αστρικό σύμβολο.
Είναι η ανάπτυξη της σκέψης του γλύπτη σε σχέση με το παρελθόν του και όσων δημιούργησε ως εκ των πρωτοπόρων της ευρωπαϊκής και αμερικανικής τέχνης της δεκαετίας του ’50.
Αειθαλής η έμπνευση του Τάκι και αενάως εφευρετικό ο συλλογισμός του, εκφράζει την ενέργεια του καλλιτέχνη που μπορεί να εκπέμπει. Ο ίδιος αυτή την ενέργεια επιθυμεί να τη μεταβιβάσει στο γήινο περιβάλλον κατ’ αρχήν στο αστρικό στη συνέχεια. Οι προθέσεις όμως εξαρτώνται κάθε φορά από τον αποδέκτη τους. .Έτσι, για μεν την αστρική συμμετοχή, εμείς τουλάχιστον, είμαστε βέβαιοι ότι την έχει. Για τη γήινη τα πράγματα είναι περισσότερο δυσπρόσιτα. Αλλά ο Τάκις, έχει ξεφύγει από το σύμπλεγμα της ματαιοδοξίας του καθημερινού δημιουργού, που θέλει να παραδώσει το έργο κι όποιος αντιληφθεί το μήνυμα το αντιλήφθηκε. Αντίθετα, ο ίδιος γίνεται κοινωνός και διαμεσολαβητής με πράξεις παράλληλες. Για παράδειγμα, δημιουργεί στην έκθεσή του ένα χάπενιγκ στο πεζοδρόμιο της Ξενοκράτους, όπου βρίσκεται η «Μέδουσα», προσφέροντας δενδρύλλια με ρίζες έτοιμα να φυτευτούν. Φυσικά και η ίδια η έκθεση δεν έχει καμία σχέση με τα τετριμμένα, οικολογικά αιτούμενα στα οποία αρέσκονται πλείστοι όσοι καλλιτέχνες να τσαλαβουτούν τα τελευταία χρόνια. Περισσότερο κοντά θα βλέπαμε το μήνυμα του «πάρε – δώσε», δες δηλαδή τα μαγνητικά λουλούδια πάρε μαζί σου ένα φυτό, ως συμβολισμό ανταλλαγής = πρόσχημα για τη φύτευση του σπόρου της τέχνης, άρα και των όσων αιτημάτων εμπεριέχει.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
4 Μαρτίου 1990
Νίκος Σταθούλης
Τάκις: “ Είμαι ο Ούτις Άτλαντας”
Με «Λουλούδια μαγνητικά» έκανε την εμφάνισή του ο γλύπτης Τακις στην γκαλερί Μέδουσα. Μια έκθεση που συζητήθηκε αφού ο καλλιτέχνης διέθεσε τις εισπράξεις ενός «μαγνητικού λουλουδιού» στην κ. Μαρίνα Δίζη των Οικολόγων.
«Λουλούδια»: Θέμα που από την δεκαετία του ’50 τον απασχολούσε, τότε που με μαγνήτες.. προσδιόριζε τα ροδοπέταλα των μαγνητικών του λουλουδιών.
Τώρα που το θέμα είναι περισσότερο επίκαιρο παρά ποτέ, ο Τάκις μοίρασε «πευκάκια» στους φιλότεχνους και τις εισπράξεις ενός έργου του θα τις προσφέρει στους Οικολόγους.
Στον ελεύθερο χρόνο του μεταφράζει Αιγυπτίους συγγραφείς. Επισκέπτεται συχνά την Αίγυπτο και τον τελευταίο καιρό πιστεύει ότι η καταγωγή του είναι από την …Ατλαντίδα.
– Αγαπητέ Τάκι, επανέρχεστε με ευαισθησία – «Λουλούδια» το θέμα της τελευταία σας έκθεσης … και Οικολογία. Γιατί; Από μόδα; Έμαθα ότι δίνετε τις εισπράξεις ενός έργου σας στην Μαρίνα Δίζη των Οικολόγων…
– Είναι θέμα ζυμώσεων. Βλέπετε ότι η Ευρώπη αλλάζει, ταράζεται κι εδώ εμείς τίποτα απολύτως… ούτε το περιβάλλον που ζούμε. Όσο για τη μόδα που λετε,, τι είναι αυτό… εγώ από το 1954 φτιάχνω λουλούδια.
– Φοβάμαι ότι έχει παρερμηνευθεί ο όρος Οικολογία. Κατάντησε γραφικός κι εσείς κινδυνεύετε να χαρακτηριστείτε οικολόγος.
– Μα εγώ νόμιζα ότι επρόκειτο για ένα γκρουπ το οποίο κρατά μια θέση – στάση στα πράγματα. Τους είδα σοβαρότατους, με ευχαρίστησαν που έδειξα ενδιαφέρον για το κίνημά τους κι ούτε ένα άτομο δεν πάτησε στην έκθεση. Φαίνεται ότι οι βυζαντινές μηχανογραφίες άγγιξαν κι αυτούς..
– Και τώρα δεν θα δώσετε τις εισπράξεις ενός έργου σας στους Οικολόγους;
– Να τα δώσω σε ποιόν … στους αόρατους; Ας γίνουν ορατοί για να κρατήσω την υπόσχεση.
– Η Μελίνα όμως ήρθε..
– Μα, με τη Μελίνα, χρόνια τώρα, είμαστε φίλοι.. Με το ΠΑΣΟΚ δεν τα πήγα ποτέ καλά. Ποτέ δεν αναφέρθηκε αυτό το κίνημα στους καλλιτέχνες, λέξη… ούτε δηλώσεις για την τέχνη, κανένα ενδιαφέρον για τα μουσεία, καμία στάση επίσημη. Μόνο λόγια. Οι καλλιτέχνες αγνοούνται παντελώς κι εγώ γύρισα στους Οικολόγους..
ΠΑΝΘΕΟΝ
6 Φεβρουαρίου 1990
Τάκης Μαυρωτάς
Ο ΤΑΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΟΥ
Η νέα δουλειά του διάσημου γλύπτη Τάκη, με τίτλο «Μαγνητικά Λουλούδια», παρουσιάζεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα. Παίρνουμε την αφορμή για μια συζήτηση μαζί του.
Γοητευτική φυσιογνωμία, με έντονο βλέμμα ή αινιγματικό χαμόγελο, ντυμένος νεανικά και φορώντας συνήθως μια μαύρη τραγιάσκα, λιγομίλητος αλλά περιεκτικός, κρατάει τις αποστάσεις εκείνες που θα κάνουν το συνομιλητή του να πιστέψει ότι απέναντί του βρίσκεται ένας εκκεντρικός καλλιτέχνης. Αν, όμως επιμείνεις να τον κοιτάς ίσια και να μιλάς με γνώσεις ή πραγματικό ενδιαφέρον για τη δουλειά του, τότε εύκολα μπορείς να τον κερδίσεις και να αισθανθείς μια γενναιόδωρη πνευματική φυσιογνωμία έτοιμη με ειλικρίνεια να απαντήσει σε οποιαδήποτε ερώτηση.
– Πώς χαρακτηρίζετε τα πρώτα σας καλλιτεχνικά βήματα;
«Σκληρά. Ο καλλιτέχνης περπατάει σ’ ένα σκοινί και αντιμετωπίζει πολλές δυσκολίες όπου και αν βρίσκεται, γιατί ο ίδιος είναι πολύ εύθραυστος. Σήμερα, όμως, οι νέοι αντιμετωπίζουν καλύτερες συνθήκες, ο κόσμος έχει ευαισθητοποιηθεί απέναντι στην τέχνη και αυτό είναι πολύ ωραίο. Οι συνθήκες δεν είναι τόσο σκληρές όπως ήταν εκείνα τα χρόνια».
-Πόσα χρόνια λείπετε από την Ελλάδα;
«Έφυγα το 1954. Αγαπάω, όμως, πολύ τον τόπο μου και τα τελευταία χρόνια ερχόμουνα ολοένα και περισσότερο. Τώρα, όμως, άρχισα να λιγοστεύω τις επισκέψεις μου γιατί το νέφος στην Αθήνα είναι απειλητικό και δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να το αντιμετωπίζω καθημερινά».
– Ποιους πνευματικούς ανθρώπους εκτιμάτε στον τόπο μας;
«Εκτιμώ τον Γιάννη Τσαρούχη, αν και οι σχέσεις μας ήταν όπως μεταξύ γάτας, και σκύλου. Ήταν ένας συμπαθέστατος άνθρωπος, αλλά αρκετές φορές ζηλιάρης. Τον αγάπησα όμως, όπως και αυτός πιστεύω εμένα.. Υπήρξε μεταξύ μας ένας άγριος ανταγωνισμός, κυρίως από τη δική του πλευρά. Ίσως γιατί είχε βυζαντινή στάση και δεν ήταν πάντα ειλικρινής. Μια μέρα είδε τα έργα μου, τα Much productions, τα οποία είμαι ο πρώτος που τα έχω κάνει, και μου λεει; “Τι ωραία που είναι? Όλος ο κόσμος θα τα βλέπει και θα τα θαυμάζει”. Μετά από λίγο καιρό συνάντησε τον Αργυράκη, ο οποίος του είπε: “Έμαθα ότι σου άρεσαν τα έργα του Τάκη γιατί δίνουν μια παρηγοριά στον άνθρωπο” και του απάντησε: “Ναι, του δίνουν μια παρηγοριά μέχρι να βγει η ψυχή του”. Αρνήθηκε το κομπλιμέντο που μου έκανε, αλλά αυτό δεν έχει σημασία, γιατί συμβαίνει συχνά αυτό μεταξύ των καλλιτεχνών. Όπως με τον Ταχτσή, που μέχρι ξύλο παίξαμε μια μέρα. Οι καλλιτέχνες μεταξύ τους, όμως, δεν κρατούν κακία. Μπορεί σήμερα να πούμε μια κακία, αλλά αύριο το ξεχνάμε. Εγώ όταν λεω κακίες, δεν τις θυμάμαι και όταν μου λένε “χτες είπες αυτό”, αναρωτιέμαι αν πραγματικά το είπα. Αυτά είναι της στιγμής. Επίσης, εκτιμώ τον Βελούδιο, που μου μίλησε πριν τρία χρόνια για το τι ήταν οι αρχαίοι Έλληνες, τους φίλους μου Μίνω Αργυράκη και το γλύπτη Ραυμόνδο. Τον Γκάτσο επίσης, στην αρχή πάρα πολύ, αλλά τώρα με απογοητεύει γιατί τα τραγουδάκια ου κάνει είναι για “παρθένες”. Ούτε ο Γκίκας, ούτε ο Κατσίμπαλης, ούτε ο Σεφέρης μ’ ενδιαφέρανε, γιατί δεν είχαν τίποτα το περιπετειώδες. Ήταν πολύ συντηρητικοί, ενώ ο Τσαρούχης είχε ένα θερμό ερωτικό στοιχείο, που μέχρι σήμερα υπάρχει στην Ελλάδα».
– Μιλήστε μας για τα «Μαγνητικά σας λουλούδια».
«Όταν επισκέφτηκα την Ευρώπη, την είδα τόσο τεχνολογική, που κάπου φοβήθηκα ότι κάποια μέρα θα αναγκαστούμε να έχουμε λουλούδια από σίδερο και μπρούντζο. Το φοβήθηκα πολύ και βλέπεις που πάμε: τα δάση καταστρέφονται, τρύπες γίνονται στον ουρανό και κινδυνεύει όλη η γη. Κάπου ενστικτωδώς ήθελα να δημιουργήσω τα λουλούδια μου από μια ύλη που δε θα πεθάνει εύκολα. Οι Αιγύπτιοι και οι αρχαίοι Έλληνες καταφέρνανε να κάνουν έργα με ύλη πολύ σκληρή. Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν το μάρμαρο, το οποίο, όμως, και αυτό σήμερα κινδυνεύει. Το ένστικτό μου, μου έλεγε να κάνω φυτά που να έχουν ωραία συνεννόηση μεταξύ τους. Από το 1957 άρχισα τα έργα αυτά, αλλά σήμερα έχουν ένα νέο στοιχείο, τα μαγνητικά πεδία, την εξέλιξη στη μαγνητική συνεννόηση».
-Το 1961 κυκλοφόρησε στα γαλλικά το προσωπικό σας ημερολόγιο με τίτλο “Estafilades”, προκαλώντας σάλο. Τώρα ακούγεται ότι ετοιμάζεστε να το επανεκδώσετε.
«Ναι, πρόκειται να επανεκδοθεί το ημερολόγιό μου, οι “Ξυραφιές”, που τόσο πολύ είχε προκαλέσει τότε τη λογοκρισία, με αποτέλεσμα να κοπούν από αυτό κάπου 170 σελίδες. Αυτό το έργο το οφείλω στη συμπαράσταση του Αργυράκη, που συγκρότησε σε σώμα βιβλίου όλα τα χειρόγραφά μου, αφού πρώτα τα δακτυλογράφησε, και στο φιλόσοφο Κανελλόπουλο, που το μετέφρασε. Τότε το είχε δημοσιεύσει ένας αξιόλογος εκδοτικός οίκος, που είχε εκδώσει και το ημερολόγιο της Φρανσουάζ Σαγκάν. Τώρα το ζητάνε τρεις μεγάλοι εκδότες. Ακόμα και σήμερα είναι σκανδαλώδες, γιατί έχει πολύ ερωτισμό και πολλά εναντίον της Καθολικής εκκλησίας».
-Τα μελλοντικά σας σχέδια;
«Τελευταία μου ζητούν συνέχεια να κάνω έργα για δημόσιους χώρους. Είμαι ένας από τους λίγους καλλιτέχνες που χρησιμοποιεί υλικά μοντέρνα. Τώρα φτιάχνω ένα έργο τια το τελωνείο της Ελβετίας ανάμεσα στη Γαλλία και την Ελβετία. Οι άνθρωποι εκεί έχουν καταλάβει την αξία του έργου του καλλιτέχνη. Μετατρέπω επίσης έναν παλιό πύργο, που ήταν ντεπόζιτο για να τροφοδοτείται η πόλη με νερό, σε μουσικό όργανό ύψους 65 μέτρων, στην πόλη Μποβέ. Μαζί με την Defence, συμπληρώνεται ένα τρίπτυχο μεγάλων μου έργων σε δημόσιους χώρους».
– Στην Ελλάδα υπάρχουν έργα σας σε δημόσιους χώρους;
«Όχι».
Χωρίς σχόλιο για την ουσία αυτού του «όχι», κλείνουμε λέγοντας ότι, αναντίρρητα, το σημαντικότερο εικαστικό γεγονός των ημερών μας θα είναι η έκθεση με τα «Λουλούδια» του Τάκη στην γκαλερί Μέδουσα .Μια έκθεση με 16 πρωτοποριακές συνθέσεις, από μπρούντζο ή σίδερο, προικισμένες από τη μαγνητική ενέργεια, που θα σας αποκαλύψουν δύναμη και την αλήθεια των μορφοπλαστικών του διατυπώσεων ότι μια νέα αισθητική εικόνα γεννιέται μπροστά στα πλέοντα άστρα.
ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ
Στην τέχνη και στο λόγο
Φεβρουάριος 1990
Κώστας Σταυρόπουλος
Ο γλύπτης Τάκης (Βασιλάκης) όχι μόνο τώρα με τα μαγνητικά λουλούδια του αλλά και στις προηγούμενες φάσεις της γλυπτικής του κατάφερε να ολοκληρωθεί και να καταχωρηθεί σαν κορυφαίος εικαστικός ποιητής στον κόσμο.
Χρησιμοποίησε στη γλυπτική του και χρησιμοποιεί τα πιο σύγχρονα υλικά κι αντί να μένει ανάλλαχτος στο πως να πιάνει τη φύση έπ’ αυτοφώρω, κατανόησε και μορφοποίησε στην τέχνη τα ηλεκτρονικά και τα μαγνητικά πεδία με τα φορτισμένα εικαστικά είδωλα και υλικά της καινούργιας επικοινωνίας, πρόσληψης και συνεννόησης.
Το γήινο περιβάλλον, το τεχνολογικό τοπίο και το αστρικό μέλλον του ανθρώπου γεννιέται και ολοκληρώνεται από το κυρίαρχο τεχνολογικό παρόν της ηλεκτρονικής τεχνολογικής κοινωνικής επανάστασης. Η οπτική πραγματικότητα της φύσης και η φαντασιακή σύλληψη του κοινωνικού γίγνεσθαι προβάλουν κάθε φορά σαν εντάσεις της ανανέωσης των μορφοπλαστικών αναζητήσεων και δεδομένων της επικοινωνίας και της έκφρασης στην τέχνη.
Βέβαια η κοινωνία παράγει τα νέα υλικά όπως για παράδειγμα τα υλικά και τα αντικείμενα του τεχνολογικού πολιτισμού.
Ο Τάκης με την καλλιτεχνική και στοχαστική ευαισθησία του ξεχώρισε εμπνευσμένα τα υλικά αυτά και τα χρησιμοποίησε χαρισματικά στη γλυπτική του και τα προχώρησε ως τις συνειρμικές μεταμορφώσεις τους. Χρησιμοποίησε τον στρόφαλο του αυτοκινήτου σαν μίσχο φυτού. Τα γρανάζια επίσης ή τους δίσκους για πέταλα των μαγνητικών λουλουδιών του και τα μηχανικά λουλούδια για ραντάρ ή τα ραντάρ για αστρικά σύμβολα.
Ο Τάκης σαν γλύπτης και ως εκφραστής της σύγχρονης σκέψης και έκφρασης πάει απ’ τη νόηση στα υλικά κι όχι απ’ τα υλικά στη νόηση. Επίσης συλλαμβάνει την επική διάθεση της ηλεκτρονικής τεχνολογικής επανάστασης μέσω του καλλιτεχνικού είναι και γίγνεσθαι που δρα στη νεώτερη έκταση και κλίμακα του ηλεκτρονικού έπους. Ο κόσμος του Τάκη διασπάτει ή συντήκεται στην ποικιλότητα των ηλεκτρονικών μορφών και των εκρήξεων των τεσσάρων στοιχείων σύνθεσης του ζωγραφικού εικάσματος των μουσικών ήχων, του φωτός και της γλυπτικής και κάπου όλα κινούνται σφαιρικά και ενοραματικά και μύχια στην ένταση του μαύρου με τα εναγώνια ηλεκτρονικά τοτέμ και τις αιχμές διαφώτισης του ψυχικού και διανοητικού μικροσύμπαντος του ανθρώπου.¨
ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ
11 Ιανουαρίου 1990
Τάκης Μαυρωτάς
ΤΑΚΗΣ. Πόσο θα περιμένουμε το μουσείο μοντέρνας τέχνης.
Το έργο του Τάκη είναι διεθνώς γνωστό. Γλυπτά του φιλοξενούνται σε μουσεία του Παρισιού και της Νέας Υόρκης, ενώ πολλοί συλλέκτες ενδιαφέρονται για τις δημιουργίες του. Πέρσι ο Φρανσουά Μιτεράν τίμησε τον Τάκη με το Μεγάλο Βραβείο Γλυπτικής της Γαλλίας. Σε λίγο καιρό ο Έλληνας καλλιτέχνης θα παρουσιάσει στην αίθουσα τέχνης «Μέδουσα» τη δουλειά του «Λουλούδια». Με την ευκαιρία αυτή ο «Τ» συνάντησε τον Τάκη και μίλησε μαζί του για τέχνη, πολιτική και οικολογία .
Αναμφίβολα, το σημερινό πολιτιστικό πρόσωπο της Ελλάδας στο εξωτερικό προβάλλεται από μεμονωμένες προσωπικότητες. Από τους καλλιτέχνες εκείνους, των οποίων η δουλειά βρήκε διεθνή αναγνώριση, όπως την Γιάννη Κουνέλη, Λουκά Σαμαρά, Αντωνάκου κ.α. Ανάμεσά τους ο πρωτοπόρος της Μαγνητικής Γλυπτικής Τάκης, με τις ενότητες της δουλειάς του: «Σινιάλα», «Υδρομαγνητικά γλυπτά», «Μουσικά τηλεγλυπτά», «Τηλέφωτα», «Ερωτικά» και «Τηλεμαγνήτες», που πριν 35 χρόνια ξεκίνησε την σταδιοδρομία του στη Γαλλία χωρίς καμιά κρατική υποστήριξη. Σήμερα, τα πρωτοποριακά του έργα βρίσκονται στα μεγαλύτερα Μουσεία μοντέρνας τέχνης (Μουσείο Μοντέρνας τέχνης της πόλης του Παρισιού, Κέντρο George Pompidou, Tate γκαλερί, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Νέας Υόρκης, κ.α.) και στη σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές του κόσμου. Το 1984 μάλιστα, δημιούργησε τη μεγαλύτερη δημόσια εγκατάσταση στην εικαστική ιστορία του Παρισιού, στη Defense: ένα μνημειακό έργο με 49 «Σινιάλα», με ύψος από 3,50 έως 9,50 σ’ ένα χώρο 3.500 τετραγωνικά, ο οποίος περικλείεται από κερκίδες δικής του έμπνευσης. Το 1988 ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρανσουά Μιτεράν τον τίμησε με την ανώτατη διάκριση του Μεγάλου Βραβείου Γλυπτικής.
Σύντομα, ο Τάκης θα παρουσιάσει μια ξεχωριστή ενότητα της δουλειάς του με τίτλο «Λουλούδια» στην γκαλερί «Μέδουσα». Έργα σε μπρούντζο ή σίδερο, άλλα στατικά και άλλα προικισμένα με τη μαγνητική ενέργεια, θα αποκαλύψουν ένα πρωτοποριακό έργο.
Πολλοί σας θεωρούν ιδιόρρυθμο ή μοναχικό, πιστεύετε ότι ο καλλιτέχνης δημιουργεί μέσα από τη «δυστυχία»;
«Δεν πιστεύω στη δυστυχία είναι μια κατάσταση που επινόησαν οι ρομαντικοί του 19ου αιώνα και η οποία επηρεάζει αρνητικά τους νέους καλλιτέχνες. Ο Γκρέκο είχε ολόκληρη ορχήστρα όταν έτρωγε. Δεν παίζει ρόλο αν είσαι φτωχός ή πλούσιος. Εάν έχεις ένα όραμα, το οποίο έχει κάτι να πει περισσότερο από τον εαυτό σου, θα βγει. Η μόδα που υπήρχε κάποτε, ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να υποφέρει, δεν ισχύει για μένα. Το όνειρό μου ήταν να μην υποφέρω».
Τι σημαίνει για σας γλυπτική;
“Οι όροι αυτοί σήμερα έχουν αλλάξει. Ο κόσμος τώρα δεν μιλάει με την ιδέα ότι στη γλυπτική έχεις ένα σκαρπέλο και χτυπάς τις πέτρες. Ο γλύπτης έχει μια σύλληψη και την εκτελεί. Αυτή η σύλληψη δεν είναι απαραίτητο να έχει μια καθορισμένη ύλη και μάλιστα στον αιώνα που ζούμε, όπου καινούργια υλικά προσφέρονται στους καλλιτέχνες. Τα πράγματα έχουν προχωρήσει πάρα πολύ σ’ έναν αιώνα επαναστατικό. Ο τρόπος που εκφράζεται κανείς είναι επαναστατικός».
Τι είναι για σας επανάσταση;
«Επανάσταση είναι αυτό που κάνει αυτή τη στιγμή ο Γκορμπατσώφ. Είναι μια πραγματική επανάσταση. Είπε “κάνω επανάσταση” και δεν το πίστευαν και να τώρα που κίνησε και θα κινήσει και άλλο όλη την ανθρωπότητα. Είναι ένας άνθρωπος που θαύμασα αμέσως όταν διάβασα το βιβλίο του στη Σύρο. Κατάλαβα ότι έλεγε επανάσταση και το εννοούσε γιατί επανάσταση είναι η ανασκαλόπιση των πραγμάτων, οι ριζικές αλλαγές σε μια στάση’.
Είστε πολιτικοποιημένος;
«΄Όταν αγαπάς τον τόπο σου και υπάρχει μια ευκαιρία να τον βοηθήσεις, θα τον βοηθήσεις και πολιτικά. Ο ίδιος όμως δεν παίζω καμιά πολιτική, όπως ο Θεοδωράκης, που έχει μπει μέσα στην πολιτική. Αυτή τη φορά όμως κινδυνεύσαμε πάρα πολύ και θέλω να έχω μια πιο συγκεκριμένη στάση. Είναι μια κρίσιμη εποχή και όλος ο κόσμος το γνωρίζει και οι καλλιτέχνες που αγαπούν τον τόπο τους, έστω και αν ζουν στο εξωτερικό, πρέπει να πάρουν μια θέση και όχι να πουν “δεν με ενδιαφέρει η πολιτική”. Αυτή τη φορά βλέπω να είμαι πιο χρήσιμος.
Ποια η θέση σας απέναντι στην πολιτική κατάσταση του τόπου μας;
«Για πρώτη φορά ανεπιφύλακτα είμαι με τους Οικολόγους, γιατί έτυχε να τους γνωρίσω και να εκτιμήσω τις θέσεις τους. Κράτησαν καλή στάση, όπως και ο Φλωράκης, ο οποίος μου έκανε εντύπωσε. Είναι ένας πολιτικός που ρισκάρισε, ενώ οι άλλοι δεν ρισκάρουν για φοβούνται μην χάσουν καμιά ψήφο. Ο Φλωράκης ρισκάρισε γιατί θέλησε να ερευνηθούν πράγματα και καταστάσεις. Αυτό το έκανε από αγάπη προς τη χώρα του, με κίνδυνο να χάσει. Η στάση Του Φλωράκη και του Κύρκου δείχνει ότι αγαπούν τον τόπο τους ενώ οι άλλοι το μόνο που κάνουν είναι να δημιουργού φατρίες. Είχαμε τη Ν.Δ. πριν τον Παπανδρέου και είχαμε και τον Παπανδρέου. Και οι δύο παρατάξεις είχαν ένα στοιχείο φατρίας. Στην αρχή πίστεψα και εγώ στην αλλαγή, γιατί άκουσα πολλές υποσχέσεις. Όλοι ήμασταν υπέρ του Παπανδρέου και κυρίως οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Περίμενα μια κυβέρνηση που θα έκανε πραγματική αλλαγή. Δυστυχώς το ΠΑΣΟΚ μ΄ έχει απογοητεύσει τελείως. Έχω εμφανισθεί δημοσίως με τη Μελίνα Μερκούρη και είπε ότι θα φτιάξει Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Για οχτώ χρόνια κοροϊδεύανε ότι θα το κάνουν, όπως κοροϊδεύανε και για τα Ελγίνεια. Το ΠΑΣΟΚ ήταν μια κοροϊδία για τον καλλιτεχνικό κόσμο γιατί να μην το πως; Ούτε μια ψήφο στο ΠΑΣΟΚ ας ψηφίσουν οι αγρότες που τους έκανε καλό. Προσέφερα έργο μισού εκατομμυρίου δολαρίων, του Jean Rignel, για να γίνει ο σπόρος ενός Μουσείου. Τίποτα αυτοί ήταν απασχολημένοι με τον εαυτό τους. Η Μελίνα δεν φταιει. Δυστυχώς, και ο φίλος μου ο Θεοδωράκης λεει ότι η τέχνη προς το παρόν είναι δευτερεύον θέμα.
Το 1960 καταγγείλατε την ατομική βόμβα, το 1990 τι θα καταγγείλετε;
«Για το 1990 όλος ο κόσμος επισημαίνει τον κίνδυνο να καταστραφεί η γη. Ο κόσμος πρέπει να πάρει μια στάση οικολογική. Ελπίζω να έχουν επιτυχία οι Οικολόγοι, ώστε να φέρουν μια ισορροπία. Ελπίζω μετά την επανάσταση του Γκορμπατσώφ – εάν καταφέρει να κερδίσει – ότι θα επιτευχθεί μια ισορροπία και ότι οι άνθρωποι θα προσπαθήσουν να σώσουν την γη».
Στις αρχές Φεβρουαρίου θα παρουσιάσετε τη δουλειά σας στην Αθήνα. Ποιος είναι ο στόχος αυτής της έκθεσης;
«Με το έργο μου θέλω να συγκινήσω το δέκτη με τρόπο ψυχαναλυτικό. Και αυτό βέβαια είναι μεγάλη φιλοδοξία. Σ’ ορισμένες περιπτώσεις το έχω πετύχει και το καταλαβαίνω από την αντίδραση του κόσμου στις μεγάλες μου εκθέσεις. Στην έκθεση στη γκαλερί «Μέδουσα» θα παρουσιάσω την ενότητα των λουλουδιών μου. Στα λουλούδια μου έχω βάλει το μαγνητικό στοιχείο, γιατί δεν μπορούν να υπάρχουν χωρίς να έχουν μια συνεννόηση με το μαγνητικό κόσμο του Σύμπαντος. Τα λουλούδια έχω αρχίσει από το 1957 να τα μορφοποιώ σε έργα που προσπάθησα να δημιουργήσω με τα μέσα εκείνης της εποχής χωρίς όμως το μαγνητικό στοιχείο: Και βρίσκομαι ξαφνικά σε μια αρκετά εύφορη εποχή για να κάνω ανασκόπηση της δουλειάς μου»
Οι μαγνήτες σας λειτουργούς σαν πομποί. Τι μηνύματα πιστεύετε ότι εκπέμπουν;
«Στέλνουν μηνύματα σ’ άλλους πλανήτες, στις εξερευνήσεις που γίνονται στο Διάστημα και αυτό με επηρεάζει πολύ. Ο κόσμος λειτουργεί με τα μαγνητικά πεδία¨
Το έργο σας συνδέεται με τρεις έννοιες; Τέχνη – Φιλοσοφία – Επιστήμη. Ποια προτάσσετε;
«Όλα αυτά είναι δεμένα μεταξύ τους. Ο καλλιτέχνης στο παρελθόν ήταν γιατρός, χειρούργος, αρχιτέκτονας; Ένας άνθρωπος με ευαισθησία και ικανότητα σύλληψης. Θα μπορούσε να λειτουργήσει σ’ όλα τα επίπεδα. Στον αιώνα μας γινόμαστε σπεσιαλίστες: Μόνο κριτικός τέχνης, μόνο μουσικός…»
Πως κυλάει μια μέρα σας;
«Στη ζωή μου πέρασα πολλές καταθλιπτικές καταστάσεις λόγω οικονομικών δυσχερειών,, κυρίως πριν φύγω από την Ελλάδα. Εν τούτοις είμαι άνθρωπος που συνδύαζα πάντα τη δουλειά μου με κάποια στιγμή γιορταστική. Στην ταβέρνα χόρευα, στο φτωχικό μου ατελιέ είχα ένα γραμμόφωνο και νομίζω ότι δεν χάνω ευκαιρία να υπάρχει κάτι γιορταστικό δίπλα μου. Δεν πρέπει να χάνεται κάποιος μέσα στο εργαστήριό του και να δουλεύει χωρίς να ζει. Προτιμώ ο καλλιτέχνης να βρίσκεται σε διαρκή ένταση και να φτιάχνει ωραία πράγματα για την ανθρωπότητα».
Τα μελλοντικά σας σχέδια;
«Στο Παρίσι θα κάνω μια μεγάλη έκθεση, όπου κάποιος θα πατάει ένα κουμπί και θα εμφανίζονται πρόσωπα – φτιαγμένα από τα μαγνητικά πεδία – φωτεινά».
Γιατί πρέπει κάθε γλυπτό σας να συλλαμβάνει ενέργεια;
« Το έργο τέχνης πρέπει να εκφράζει την ενέργεια του καλλιτέχνη, εάν βέβαια ο καλλιτέχνης έχει τη δυνατότητα να την εκφράσει. Το έργο τέχνης πρέπει να σε βάζει σ’ έναν κόσμο πιο ανθρώπινο».
