ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
21 Ιανουαρίου 1991
Μαρία Μαραγκού
Μνημειακά και αφημένα
Καινούργια δουλειά, ανάπτυξη αλλά και αντιστροφή δύο προσωπικών εμμονών, εκθέτει η Άσπα Στασινοπούλου στη «Μέδουσα» αυτό τον καιρό. Πρόκειται για έργα που ερευνούν την ανδρική φιγούρα όπως εκείνη κυριαρχεί επί των υλικών της ζωγράφου.
Το θέμα και τα υλικά λοιπόν και σ’ αυτή τη δουλειά δεν διαφέρουν από τις προηγούμενες επιδιώξεις της ζωγράφου, όσο κι αν στην πρώτη περίπτωση η διαχείριση προτρέπει σε μια άλλη ανάγνωση του περιεχομένου.
Τα υλικά, πάλι της Στασινοπούλου είναι παρόντα (ξύλο) και εμπλουτισμένα με νέον, πλεξι-γκλάς ή ύφασμα.
Μιλήσαμε ωστόσο λίγο πριν για αντιστροφή που πρέπει να αιτιολογηθεί.
Αντιστροφή ρόλων, δηλαδή. Τα «τελάρα» που τις περισσότερες φορές ήσαν αντικείμενα «ready made» στα οποία ζωγράφιζε η Στασινοπούλου, τώρα σ’ αυτή τη δουλειά, έχουν ένα ρόλο δευτερεύοντα. Προηγείται η ίδια η ζωγραφική και τα όσα «διηγείται» προαποφασισμένα και όχι οδηγημένα από τις υπάρχουσες φόρμες και τις καταστροφές τους.
Μεγαλύτερη δυνατότητα επικοινωνίας με το ίδιο το εργαλείο της ζωγραφικής, περισσότερη σιγουριά; Μπορεί. Αυτό που εισπράτουμε πάντως, είναι μια πιο γερή δόση αλήθειας, μια περισσότερο συναισθηματική προσέγγιση που ξεπερνά το αίτημα της έρευνας επί και εντός των υλικών, για να γίνει καθαρή ζωγραφική με περιεχόμενο μνημειακό.
Στο προχώρημα λοιπόν της Στασινοπούλου, προσωπικά δεν θα μιλούσα για επιπλέον δυνατότητες και λυμένα προβλήματα γλώσσας – τα έχει κατακτήσει αυτά προ πολλού – αλλά για μια κατακτημένη ειλικρίνεια, η οποία έχει να κάνει με ψυχική διεργασία η οποία και διατρέχει ευεργετικά το έργο.
Ο άνδρας άγαλμα ή άγιος, παρά την απόσταση που προσδιορίζει η μνημειακή στάση του, δηλώνει μια άλλη συμμετοχή του καλλιτέχνη.
Οι επιμέρους δράσεις και τα περιγράμματα της φιγούρας μετατρέπονται της φιγούρας μετατρέπονται σε επιτύμβια ζώντα, ωστόσο στην ανθρώπινη υπόσταση του ανταλλάξιμου. Να γίνουμε πιο ξεκάθαροι; Η προαποφασισμένη δουλειά του παρελθόντος της Στασινοπούλου, όπου φαινόταν υποταγμένο στη σοβαρότητα της σκέψης ακόμη και στο «τυχαίο», τώρα προαποφασίζει μόνο ότι θ’ αφεθεί στη ζωγραφική. Έτσι, οι συναντήσεις με το «τυχαίο» είναι εδώ συχνότερες και οι μεταλλάξεις των δράσεων πιο δυναμικές και πυκνές.
Οι φιγούρες, περισσότερο ή λιγότερο έντονες, βγαίνουν μέσα από τη ζωγραφισμένη επιφάνεια, που κι εκείνη είναι στερεωμένη στο ζωγραφικό της πλαίσιο. Η κάθετη φορά αναπτύσσεται μέσα από ένα χώρο δηλαδή, ο οποίος διεκδικεί κάτι που γίνεται, ξεκάθαρο στο έργο του άνδρα που η διαχωριστική γραμμή των λεπτών οριζόντιων ξύλων, αφήνει το σώμα του από τη μέση και κάτω να γίνει ένα με τα μυστήρια του κόσμου.
Το Νέον, τέλος, που χρησιμοποιεί η Στασινοπούλου, λειτουργεί στο μεγάλο έργο – τοιχογραφία (;),όπου ίχνη και σπαράγματα σε διαρκή αλληλουχία μετά βίας κρατιώνται στο πλαίσιο.
Τέλος, τα οικεία αντικείμενα της Άσπας Στασινοπούλου που υπάρχουν στην έκθεση, αυτή τη φορά είναι εξ’ αρχής κατασκευασμένα από την ίδια, προστρέχοντας και πάλι στην ανάγκη να δει απ’ ευθείας τη σχέση με τα μέσα της, επιτρέποντάς μας να δούμε κι εδώ μια αμεσότητα παρά την καλλιέπεια του φινιρίσματος που τα διατρέχει και που σαφώς υποχωρεί στην ενότητα που προαναφέραμε χάριν της ζωγραφικής.
Η ΕΠΟΧΗ
20 Ιανουαρίου 1991
Αθηνά Σχοινά
Η έκθεση της ΄Ασπας Στασινοπούλου στην Μέδουσα επισημαίνεται από την άποψη ότι έρχεται σαν μια εξελικτική ουσιαστική συνέχεια του προγενέστερου προβληματισμού της. Στην «οπτική της δραματουργία» που χρωμοπλαστικά διαμόρφωνε στην παλιότερη δουλειά της, η εικονοποίηση υποβαλλόταν από το αποκύημα της δραστικής χειρονομίας της πινελιάς σε συνάρτηση με το υλικό, το συνδυαστικά επεξεργασμένη ματιέρα του, το φως επίσης και τις αντιθέσεις που προκαλούσε, τις επιφάνειες που ευαισθητοποιούσε, έτσι ώστε ευρύτερα να αναδιαρθρώνεται μεταποιημένο το είδωλό της, μέσα από τις μορφικές και σημασιολογικές του παραμέτρους. Αυτό το είδωλο ήταν παράγωγο ενός δανεισμένου προτύπου, που η Α. Στασινοπούλου το είχε επεξεργαστεί με φωτομηχανικό τρόπο ενδοπροβάλλοντας σ’ αυτό, μέσα από τον χαρακτηριστικό της αναπλαστικό χειρισμό, τη σημαίνουσα ψυχοδυναμική του διάσταση. Στα έργα της, τόσο τα παλιότερα όσο και τα σημερινά παρουσιαζόμενα, εκείνο που λειτουργεί καθοριστικά είναι το πλέγμα των αντιθέσεων στις ποιότητες του χρώματος, της εκφέρουσας ύλης του, των στοιχειακών μονάδων που την αποτελούν, των μοτίβων που εικονιστικά προβάλλονται και της συνιστώσας όπου αυτά παραπέμπουν. Δεν πρόκειται εδώ για εικόνες που αναδύονται, ιχνηλατώντας τη διαδικασία μορφοποίησης των χρωματικής ύλης, όσο για εικόνες που επενδύονται μέσα από την κατάλληλη υλικοτεχνική διεργασία, η οποία ανάλογα τροχιοδρομεί τα ψυχικά και νοηματικά φορτία του ειδώλου (έφηβος εδώ του Μαραθώνος και των Αντικυθήρων). Ενός ειδώλου δανεισμένου από την ελληνιστική αρχαιότητα που επιλέγεται για τη στάση του (κάποιου υπαινικτικού αποχαιρετισμού;) κυρίως όμως την απροσδιοριστία του φύλου του, αφ’ ης στιγμής στην εφηβεία του πάλαι ποτέ γλυπτού, ενυπάρχουν ισότιμα τα ανδρικά, όσο και τα γυναικεία χαρακτηριστικά, ισότιμα παρουσιασμένα μέσα στα έργα της.
Πέρα από αυτά, η έκθεση της ζωγράφου είναι όντως μια σύγχρονη πρόταση που υπαγορεύεται χωρίς ρητορείες και μελοδραματισμούς, αλλά με αισθαντική πνευματικότητα. Μια πνευματικότητα, στης οποίας τον παρονομαστή υπάρχουν πολλές αμφισημίες, τόσες όσες να ενεργοποιούν την ευαισθητοποίηση του θεατή προς μια πολύ επίπεδη ανάγνωση αυτών των έργων που υποβάλλουν μέσα από την εντελέχειά τους την αισθητική συγκίνηση.
Χάρης Καμπουρίδης
ΤΑΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
To περίγραμμα μιας φιγούρας δηλώνει τη σχέση της με τον εαυτό της και με το περιβάλλον της. Είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς της*, το σύνορο μεταξύ ατομικού και συλλογικού, το όριο ανεξαρτησίας της. Αυτή είναι η πρώτη παρατήρηση που έχει ιδιαίτερη σημασία στη νέα δουλειά της ‘Ασπας Στασινοπούλου, καθώς το βλέμμα του θεατή συναντά ένα γυμνό ανδρικό σώμα με σαφή περιγράμματα (gestalten) να συμπυκνώνει την εικαστική δράση των περισσότερων έργων. Φιγούρα μοναχική και σε μια στάση γλυπτού, παρά ζωντανής κίνησης. Ίσως είναι το ίδιο ανδρικό γυμνό που στα προηγηθέντα έργα περιγραφόταν ως άνδρας- κυνηγός, ως ερωτικό σύμβολο έλξης και δύναμης που χανόταν μέσα σε εξπρεσιονιστικές δράσεις χρώματος και πινελιάς.
Μια περικεφαλαία τώρα, έχει τον ρόλο της μεταφοράς στον θεατή ανάλογων συνειρμών, ενώ οι εικαστικές παρεμβάσεις είναι εξαιρετικά λιγότερες. Είναι μάλλον σαφές ότι αυτό το σύνολο- μοτίβο της Στασινοπούλου έχει επιβληθεί στις φαρδιές πινελιές που κάποτε το απορροφούσαν στη φορά τους. Τώρα ζει τη μοναχικότητά του και συνδιαλέγεται με το περίγραμμα ολόκληρου του πίνακα. Στιγμές στιγμές, θυμίζει εκείνα τα τάματα που οι πιστοί προσκομίζουν στις εκκλησίες , άλλοτε μοιάζει με φιγούρες που έχουν κοπεί γύρω-γύρω από ένα (πιο ταραγμένο) ζωγραφικό περιβάλλον. Το βέβαιο είναι πως πρόκειται για μορφές που τώρα λειτουργούν ως συμπυκνωμένη συμβολική μονάδα, και που μετά συναρμολογούνται πάνω στον πίνακα μαζί με άλλα εικαστικά στοιχεία – ένα διακριτικό φώς νέον , λίγα ξερά κλαδιά, κάποιες πινελιές φωσφορίζοντος χρώματος. Η επανένταξη τους στον εικαστικό χώρο είναι τώρα ιδεοκρατική.
Σώμα (επι) κοινωνίας κάνει λοιπόν τα οπτικά σύμβολα του μυθικού αρσενικού η Στασινοπούλου, όταν τα καθηλώνει μέσα στα έργα της. Οι εξπρεσιονιστικές δράσεις της γίνονται η δική της ερωτική τελετουργία και κάνουν την σχέση με το είδωλο, σχέση συγκεκριμένη και προσωπική. Αφομοιώνουν τη γενική εικόνα, τον Τύπο, μέσα στο δικό της ζωγραφικό καθρέφτη(…) Τύπος των ήλων, αυτοί οι πίνακες, με όλη την οπτική δραματουργία πάνω τους. Και ελιξίριο του αρχέγονου ερωτισμού η ζωγραφική, αφού αυτή ξαναδίνει στον άνδρα το γόητρο που μόνος του έχασε στις δυτικές κοινωνίες.. * * Με μια τέτοια προσωπική εικαστική ιστορία, οι ανδρικές φιγούρες μεταβάλλονται λοιπόν σε γενικές διατυπώσεις, υπερβαίνοντας τον υποκειμενικό (εξπρεσιονιστικό) χαρακτήρα της αρχής τους. Συνδυάζονται με το άκρο του τελάρου και μοιάζουν είτε σαν φιγούρα φωτισμένη πίσω από ένα παράθυρο, είτε με Εσταυρωμένο, πάντως με το λιτό εικόνισμα και ανάθημα αφοσίωσης προς ένα γενικό διάγραμμα, έναν Τύπο εξιδανίκευσης. Έτσι η επικοινωνία του θεατή καθοδηγείται διακριτικά πέρα από το θέαμα του πίνακα • προς την ιδέα του τάματος και της αφοσίωσης.
Το δημιουργικό ταξίδι της Στασινοπούλου απ΄ τον ρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό οδηγεί τώρα τη ματιά και τη φαντασία σε βαθύτερες ψυχικές καταστάσεις, σε διαθέσεις που μας ανάγουν στην μεταφυσική και υπαρξιακή επικοινωνία.
*Ανδρέας Εμπειρίκος: Τριαντάφυλλα στο Παράθυρο, από τη συλλογή Υψικάμινος **Χάρης Καμπουρίδης : Ο Τύπος των Ήλων , εισ. Κείμενο στην έκθεση της Α. Στασινοπούλου, Αίθουσα Τέχνης Μέδουσα, 1988
